جزئیات پنهان یک تفاهم نانوشته میان تهران-واشنگتن
هم میهن نوشت : در طول هفته های گذشته گمانه زنیها در مورد جزئیات توافق ادعایی میان تهران و واشنگتن به شکل چشمگیری افزایش پیدا کردهاست.
ایران و آمریکا از اسفندماه سال گذشته مجموعهای از گفت‌وگوهای آشکار و پنهان را در نیویورک و مسقط برگزار کرده اند که بنا به ادعای رسانه ها این گفت‌وگوها به یک «تفاهم نانوشته غیررسمی» رسیده است. اما نه تهران و نه واشنگتن حاضر به تایید وجود چنین توافقی نیستند و در مورد انجام این توافق و جزئیات آن سکوت می کنند.
نخستین‌بار یک روزنامه آمریکایی بود که به وجود چنین توافقی اشاره کرد. روزنامه نیویورک‌تایمز، در گزارشی که ۲۵ خردادماه امسال منتشر کرد، به نقل از مقامهای اسرائیلی و آمریکایی مدعی شد که دو طرف در آستانه رسیدن به یک توافق قرار دارند. در گزارش نیویورک‌تایمز جزئیات این توافق اینگونه تشریح شدهبود: «ایران تعهد میدهد که غنیسازی اورانیوم خود را از سقف ۶۰ درصد فراتر نبرد، از حمله به نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه توسط گروههای منتسب به خود جلوگیری کند، همکاریهایش را با بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی تقویت کند و از فروش موشک بالستیک به روسیه خودداری کند.» این گزارش ادامه میداد: «در مقابل آمریکا متعهد میشود از وضع تحریمهای جدید اجتناب کند، نفتکشهای خارجی حامل نفت ایران را توقیف نکند، به دنبال تصویب قطعنامههای جدید در شورای امنیت سازمان ملل متحد و آژانس بینالمللی انرژی اتمی علیه ایران نباشد.»
سه ماه بعد از انتشار گزارش نیویورک‌تایمز، قرائن و شواهد، بخش زیادی از گمانهزنیهای این روزنامه آمریکایی در مورد جزئیات توافق میان تهران و واشنگتن را تایید کردهاست. هرچند مقامهای تهران و واشنگتن، مستقیماً از تایید وجود توافق خودداری میکنند.
کاهش ذخایر اورانیوم با غنای بالا
یکی از مواردی که به نظر میرسد بخشی از تفاهم ایران و آمریکا برای کاهش تنش باشد، کاهش شتاب تولید اورانیوم با غنای بالا و کاهش ذخایر اورانیوم غنی شده ۶۰ درصد ایران باشد.
جاوید قربان‌اوغلی، دیپلمات بازنشسته میگوید: «قطعاً ایران باید در زمینه هسته ای به آمریکا امتیاز بدهد تا از امتیاز کاهش تحریمها بهرهمند شود. اساس خواست آمریکا توقف اقدامات هستهای ایران است، اینمسئلهای است که برای آمریکا بسیار مهم است.»
حسن بهشتی پور، تحلیلگر مسائل بین الملل در این مورد میگوید: «در صورتی که اطلاعات مورد اشاره بلومبرگ در گزارش آژانس آمدهباشد، حتی اگر ایران هم این موضوع را تکذیب کند، باز هم این تکذیب ارزشی ندارد. به نظر من آژانس یک نهاد فنی است و هرگز در گزارش مدیرکل آژانس اتفاقی که رخ ندادهاست، مورد اشاره قرار نمیگیرد. در واقع این یک گزارش مثبت در مورد برنامه هستهای ایران است. من شخصاً قائل به دروغگویی آژانس نیستم اما حتی کسانی که تصور میکنند مدیرکل آژانس با سیاسی‌کاری علیه ایران گزارش منفی منتشر می‌کند، باید توجه داشتهباشند که ادعای کاهش ذخایر اورانیوم با غنای بالا، در جامعه جهانی گزارشی مثبت و به نفع پرونده هستهای ایران است.»
کاهش محدودیتها برای صادرات نفت ایران
گزارشهای اخیر رسانه ها و نهادهایی که رفت‌وآمد نفتکشها و میزان فروش نفت را پیگیری میکنند، نشان میدهد که در ماههای اخیر میزان تولید و صادرات نفت خام ایران به شکل چشمگیری افزایش پیدا کردهاست. دوشنبه هفته گذشته، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در پاسخ به سوالی در مورد صحت گزارش پایگاه خبری بلومبرگ در مورد مجوز آمریکا به افزایش صادرات نفت ایران به ازای کاهش سطح غنیسازی اورانیوم، گفت: «مبتنی بر مذاکرات رفع تحریمها، ما این موضوع را دنبال میکنیم که صادرات نفت ایران هیچ‌گونه محدودیتی را از سوی هیچ طرفی از جمله آمریکا شاهد نباشد.»
کاهش تنشهای منطقه ای
مورد دیگری که توسط رسانه ها به آن اشاره میشود، کاهش درگیریها میان نیروهای تحت حمایت ایران در عراق و سوریه با نظامیان آمریکایی است. آخرین نمونه از این درگیریها فروردین‌ماه امسال در چند نوبت با حملات هوایی آمریکا به مواضعی که مدعی میشد متعلق به نیروهای منتسب به ایران است و حملات خمپارهای و موشکی نیروهای متحد بشار اسد به پایگاههای آمریکا در استان دیرالزور سوریه، رخ داد. از آن زمان تاکنون، درگیریهایی از این دست کاملاً متوقف شدهاست. گروهی از تحلیلگران معتقدند که توقف این درگیریها نتیجه توافقی است که میان ایران و آمریکا انجام شدهاست.
چرا توافق محرمانه؟
به‌رغم استمرار گفت‌وگوها میان ایران و آمریکا در شش ماه گذشته، دو طرف تمام تلاش خود را به کار بردهاند تا این گفت‌وگوها و نتایج آن، مخفی باقی بماند. تلاشهای اولیه برای احیای برجام در دولت سیزدهم، در همان ابتدای کار با موانع جدی مواجه شدهبود. آذرماه سال ۱۴۰۰ دولت سیزدهم با انتصاب یکی از منتقدان توافق هسته ای برجام به عنوان مذاکره‌کننده احیای این توافق، مذاکرات با ۱+۴ و آمریکا را از سر گرفت.
جاوید قربان‌اوغلی، دیپلمات بازنشسته معتقد است: «دلیل غیرعلنی بودن این تفاهم کاملاً روشن است، شرایط ایران در عرصه بین المللی، آمریکا را برای اینکه با ایران به یک تفاهم علنی برسد، دچار معذوریت می‌کند و احساس می‌کند که در این شرایط نمیتواند به صورت علنی به ایران امتیاز بدهد.»